در فصل بهار، طبیعت از خواب زمستانی بیدار می‌شود و با طراوت، سبزی و نشاط خاصی همراه است. این فصل، یکی از بهترین زمان‌ها برای پاکسازی بدن از سموم انباشته شده در زمستان و بازگشت به تعادل طبیعی بدن به شمار می‌آید. بر اساس طب سنتی ایرانی، بهار دارای طبع معتدل و رو به گرمی و رطوبت است، بنابراین باید با استفاده از غذاها و میوه‌هایی که با طبع این فصل هماهنگ هستند، سلامت بدن را حفظ کرد.
در ادامه، به معرفی کامل غذاها، میوه‌ها، سبزیجات و نکات تغذیه‌ای مناسب فصل بهار می‌پردازیم.
ویژگی‌های غذاهای فصل بهار
در طب سنتی، باور بر این است که بدن انسان نیز با تغییر فصل دچار تغییراتی می‌شود. در فصل بهار، به ویژه در مناطق معتدل، بدن تمایل دارد از خشکی و سردی زمستان فاصله گرفته و به سمت گرمی و رطوبت پیش برود. به همین دلیل، مصرف غذاهایی با طبع معتدل و کمی خنک می‌تواند در متعادل سازی مزاج بسیار مفید باشد.
همچنین بهار فصل غلبه‌ی خون (دم) است. اگر فردی دچار غلبه‌ی این خلط شود، ممکن است علائمی مانند سنگینی بدن، خواب آلودگی، جوش زدن، خارش پوست، سردرد و گرگرفتگی را تجربه کند. برای پیشگیری و درمان این حالات، توصیه می‌شود از غذاهای سبک، خنک و پاک کننده بدن از سموم استفاده شود.
غذاهای مناسب فصل بهار
۱. آش‌ها و سوپ‌های سبک
آش و سوپ‌های حاوی سبزیجات بهاری مانند تره، گشنیز، اسفناج، شوید و جعفری، از بهترین گزینه‌ها برای فصل بهار هستند. آش‌هایی مانند آش گشنیز، آش دوغ، آش شلغم، آش جو و آش سبزی به دلیل طبع معتدل و خواص پاک کنندگی، بسیار توصیه می‌شوند.
۲. خوراک‌های گیاهی
خوراک‌هایی مانند خوراک لوبیا سبز، خوراک کدو، خوراک بادمجان (بدون سرخ کردن زیاد)، خوراک کرفس، خوراک مارچوبه و خوراک نخود فرنگی، هم سبک و هم مغذی‌اند و می‌توانند به پاکسازی کبد و تقویت سیستم گوارش کمک کنند.
۳. غذاهای بر پایه حبوبات
حبوبات سبک مانند ماش، عدس، نخود و لپه می‌توانند جایگزین مناسبی برای گوشت در فصل بهار باشند. مصرف خوراک عدسی، ماش پلو، سوپ ماش، عدس پلو یا خورشت قیمه با گوشت کم و سبزیجات بیشتر می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد.
۴. برنج با سبزیجات بهاری
سبزی پلو با شوید، تره، جعفری، گشنیز و سیر تازه، همراه با ماهی یا کوکو سبزی (بدون روغن زیاد) انتخابی بسیار مناسب است. طبع این غذا معتدل بوده و با طبع فصل بهار هماهنگی دارد.
۵. کوکوها و کتلت‌های سبزیجاتی
کوکو سبزی، کوکو سیب زمینی، کوکو کدو، کوکو تره و حتی کتلت ماش یا عدس گزینه‌هایی سبک، مغذی و سهل الهضم هستند که در این فصل توصیه می‌شوند.
۶. غذاهای دریایی ملایم
در مناطقی که امکان تهیه غذاهای دریایی وجود دارد، مصرف ماهی‌های سبک مثل ماهی سفید یا قزل آلا با سبزی پلو یا آبلیموی تازه توصیه می‌شود. البته بهتر است این غذاها همراه با ادویه‌های معتدل مثل زردچوبه، دارچین و زیره استفاده شوند.
برای آشنایی بیشتر با غذاهای فصل بهار، به مقاله مرتبط رجوع کنید.
میوه‌های مناسب فصل بهار
میوه‌ها در فصل بهار نقش مهمی در تعدیل مزاج، تأمین ویتامین‌ها و پاکسازی بدن دارند. مصرف میوه‌هایی با طبع معتدل و خنک در این فصل به کاهش حرارت بدن، بهبود عملکرد کبد و رفع غلبه خون کمک می‌کند.
۱. توت فرنگی
توت فرنگی یکی از اولین میوه‌های بهاری است که سرشار از آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین C است. طبع آن معتدل مایل به سردی است و برای تقویت سیستم ایمنی، رفع حرارت کبد و طراوت پوست بسیار مفید است.
۲. زردآلو
زردآلو طبعی گرم و تر دارد و سرشار از بتاکاروتن، آهن و فیبر است. مصرف متعادل آن برای کم خونی، تقویت بینایی و پاکسازی دستگاه گوارش توصیه می‌شود. افرادی که طبع گرم دارند، بهتر است زردآلو را با خنک کننده‌هایی مانند شربت لیمو یا آلو مصرف کنند.
۳. گیلاس
گیلاس طبعی سرد و تر دارد و ادرارآور و تصفیه کننده خون است. برای افرادی که دچار حرارت زیاد بدن یا جوش‌های پوستی می‌شوند، بسیار مناسب است.
۴. سیب
سیب از میوه‌های با طبع معتدل است که هم در زمستان و هم در بهار بسیار مفید است. سیب، به خصوص صبح ناشتا، به پاک سازی کبد و معده کمک می‌کند.
۵. آلبالو
آلبالو با طبع سرد و خشک، برای کاهش حرارت بدن، رفع التهاب و کاهش فشار خون مناسب است. می‌توان آن را به صورت تازه، خشک یا به صورت شربت مصرف کرد.
۶. هندوانه (در اواخر بهار)
در اواخر بهار که هوا رو به گرمی می‌رود، هندوانه می‌تواند به عنوان میوه‌ای خنک کننده مصرف شود. اما باید توجه داشت که زیاده روی در مصرف آن می‌تواند باعث سردی معده شود.
سبزیجات بهاری مفید
سبزی‌های فصل بهار به دلیل جوان بودن، طعم و خاصیت بیشتری دارند و مصرف آن‌ها برای بهبود عملکرد کبد، تصفیه خون و تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه می‌شود.
- تره: مدر و ضد انگل، مفید برای گوارش
- گشنیز: خنک کننده و مؤثر در کاهش حرارت معده و کبد
- نعناع: معطر، مقوی معده و ضد نفخ
- ریحان: نشاط آور و مفید برای کاهش حرارت
- جعفری: تصفیه کننده خون، تقویت کننده کلیه و کبد
- اسفناج: مفید برای خون‌سازی، رفع یبوست و انرژی بخش
نوشیدنی‌های مناسب فصل بهار
- شربت سکنجبین: از بهترین نوشیدنی‌های بهاری است که باعث تعادل حرارت بدن و پاک سازی کبد می‌شود. مصرف آن با خیار بسیار مفید است.
- عرقیات گیاهی: عرق کاسنی، شاتره، بیدمشک، خارشتر و بهار نارنج از جمله عرقیات مفید برای این فصل هستند.
- شربت آلو، شربت عناب، شربت خاکشیر: این شربت‌ها به خنک شدن بدن، رفع یبوست و آرامش اعصاب کمک می‌کنند.
نکات مهم تغذیه‌ای در فصل بهار
- کاهش مصرف گوشت قرمز: در فصل بهار، بهتر است مصرف گوشت‌های سنگین مثل گوشت گوساله و گاو کاهش پیدا کند و به جای آن از گوشت مرغ یا ماهی سبک استفاده شود.
- پرهیز از غذاهای سنگین و چرب: غذاهای سرخ شده، سنگین، پرنمک و چرب باعث افزایش حرارت و خلط دم می‌شوند.
- افزایش مصرف سالاد و سبزیجات تازه: به خصوص با چاشنی‌هایی مثل آب لیمو و سرکه که طبع خنک کننده دارند.
- پیاده روی و فعالیت بدنی سبک: همراه با تغذیه درست، باعث تعادل مزاج در بهار می‌شود.
- حجامت یا فصد (در صورت تجویز متخصص): در بهار برای افرادی با غلبه‌ی خلط دم مفید است، اما باید زیر نظر طبیب حاذق انجام شود.
جمع بندی
فصل بهار، فرصتی بی‌نظیر برای پاک سازی بدن، بازسازی انرژی و بازگشت به تعادل طبیعی است. با انتخاب غذاها و میوه‌های مناسب فصل و رعایت اصول ساده‌ی تغذیه‌ای می‌توان سلامت جسم و روان را حفظ کرد. بهره‌گیری از طبیعت، مصرف سبزیجات تازه، میوه‌های معتدل، آش‌ها و خوراک‌های سبک، نوشیدنی‌های گیاهی و کاهش مصرف غذاهای سنگین، مهم‌ترین گام‌ها برای یک بهار سالم و پرانرژی هستند.
