قالب های آموزشی
اردو
مسافرتی ست کوتاه و دسته جمعی با محوریت تفریح و گردش در جهت تأثیرگزاری تربیتی غیر مستقیم.
| ردیف | انواع | اهداف |
| 1 | اردوی تفریحی | 1. تلطیف روحیه شرکت کنندگان |
| 2. زدودن خستگی حاصل از کار و تحصیل مداوم | ||
| 3. تحرک جسمانی و ورزش | ||
| 4. تأثیر گزاری فرهنگی | ||
| 2 | اردوی فرهنگی | 1. جهت دهی فرهنگی شرکت کنندگان |
| 2. زیارت یکی از مشاهد شریفه یا یکی از علماء معروف یا یک مکان مقدس | ||
| 3 | اردوی علمی | 1. بازدید از مراکز علمی |
| 2. آشنایی با مباحث علمی کارگاهی که در قالب کتاب و مطالعه حاصل نمی شود. |
اردوی تفریحی
بسیاری از دانش آموزان یا دانشجویان و یا حتی کارمندان بعد از مدتی کار مداوم نیاز به استراحت و تغییر فضای همیشگی زندگی خود دارند. این امر با یک اردوی تفریحی به راحتی حاصل می شود و در نتیجه آن یکنواختی زندگی فرد را که موجب خستگی می شود از بین می برد. اردوی تفریحی لزوما اردویی نیست که خالی از مسائل تربیتی باشد بلکه ظاهرا محوریت در آن تفریح است و در عین حال با حضور شخصیت های تأثیرگزار در اردو در خلال تفریحات سالم تأثیرات فرهنگی ای نیز بر شرکت کنندگان گذاشته می شود. نکته مهم در اردوی تفریحی بیان نکات تربیتی در قالب بازی و ارتباط با طبیعت می باشد. مانند برگزاری مسابقه
اردوی فرهنگی
آنجایی که در یک اردوی فرهنگی محوریت با تأثیرگزاری فرهنگی بر مخاطبان ان است و این امر باید با مکانی که برای اردو انتخاب می شود تناسب داشته باشد معمولا این اردو ها به مقصد یکی از مشاهد شریفه و مکان های مقدس مثل حرم امام رضا(ع) و یا حرم حضرت معصومه(س) راه اندازی می شوند و در با تئجه به حضور علماء در انی شهر ها، در خلال اردو برنامه ای جهت استفاده از محضر این علماء برنامه ریزی می شود.
اردوی علمی
در یک اردوی علمی غالبا مهمترین هدفی که دنبال می شود اینست که فعالیت های علمی کارگاهی را از نزدیک مشاهده کرده و به تعبیری دیگر کمی از مقام نظر بیرون آمده و عرصه عینی تر علوم را نیز مشاهده کنند مثلا با بازدید از یک کارخانه تولید ماشین به راحتی می توان تأثیر علم ریاضی و علوم فنی را در عالم واقع به افراد نشان داد.
دوره آموزشی
برنامه آموزشی- تربیتی مدون و سیرمند و عمیقی است که معمولا از اجزائی مثل کلاس، سخنرانی، مباحثه، مناظره، سبک زندگی و … تشکیل می شود.
| اهداف | توضیحات |
| 1. آموزش فشرده مطالب آموزشی سرفصل بندی شده به مخاطب | دوره آموزشی بوسیله سیر آموزشی و سرفصل های آن، از اردو ی تفریحی متمایز می شود پس هدف در این دوره اولا آموزش فشرده مطالب است که قطعا موجب تمرکز بیشتر بر موضوع و در نتیجه یادگیری بهتر مطالب می شود. |
| 2. عملیاتی کردن مطالب و عملی کردن حکمت نظری | دوره از از این نظر از کلاس و سخنرانی متمایز می شود در دوره آموزشی هدف صرفا قبولاندن یا صرفا بیان یکسری مطالب در حیطه نظری نیست بلکه در آن تدابیری چیده می شود که سبک زندگی افرد را در دوره بر طبق مطالبی که بیان می شود بر قرار می کنند مثلا وقتی دوره در مورد غرب شناسی است سعی می شود نوع غذا ها هم برطبق طب اسلامی داده شود. یا وقتی دوره مدیریت فرهنگی ست سعی می شود در دوره شرایطی فراهم شود که شرکت کنندگان نمونه ای از مدیریت فرهنگی را در دوره انجام دهند و اموری را در دوره مثل برگزاری هیئت خودشان مدیریت کنند. |
| 3. ایجاد علاقه بین شرکت کنندگان در اردو | در کنار هم زندگی کردن علقه و وابستگی ای را بوجود می آورد که برای یک مجموعه فرهنگی مفید است و منجر به انسجام افراد شرکت کننده برای فعالیت های بعد دوره می شود و این از اساسی ترین ویژکی های دوره است که ما را به سمت آن سوق می دهد. |
| 4.نمایان کردن استعداد های نهفته افراد | در هر دوره یا حتی اردویی، شرایطی به وجود می آید که استعدادها را نمایان می کند. مثلا در شرایط دوره بعضی افراد عده ای را دور خود جمع کرده و گروهی را راه اندازی می کنند که شاید کاری جز خراب کاری در اردو نداشته باشند ولی این نشان از وجود روحیه مدیریتی در اینگونه افراد است. لذا شرایط دوره شرایطی بسیار مطلوب برای رصد استعداد و وحیات افراد شرکت کننده است. |
نیاز سنجی آموزشی و هدف گذاری
قدم اول در برگزاری هر دوره ای اینست که مخاطب، روحیات، شرایط و نیاز های او مشخص شود و آنچه قرار است در دوره بیان شود بر اساس همین نیاز ها برنامه ریزی شود. مثلا ساختار دوره آموزش زبان عربی با ساختار دوره مدیریت فرهنگی کاملا متفاوت است.
نیازسنجی رویکردهای متفاوتی دارد:
رویکرد آسیب شناختی: در این رویکرد مشکلات و آسیب های موجود در یک نظام مدنظر قرار می گیرد. به عبارت روشن تر به منظور پرداختن مسائل عمده و راه حل های احتمالی مورد بررسی می باشد.
رویکرد موضوعی: این رویکرد عمدتا بر ماهیت، ساختار و شاخه های یک رشته موجود مبتنی است. این رویکرد از ساختار دانش و قلمروهای مختلف موجود در ذیل یک رشته علمی برای شناسایی موضوعات و عناوین تحقیقاتی مختلف و تعیین اولویت ها استفاده می شود.
گزینش مخاطب
قطعا با توجه به نیاز سنجی و هدف گذاری ای که نسبت به دوره انجام داده اید مخاطبی خاص خواهد داشت که باید بر همین اساس آنها را گزینش و انتخاب کنید. برای گزینش نیاز است که شاخص های مخاطبان دوره تعیین شود و برای احصاء این ملاک ها از طریق شیوه های مختلف می توان استفاده کرد.
مصاحبه حضوری، تحقیقات، مصاحبه تلفنی، پرکردن فرم، برگزاری مسابقه و بررسی سابقه فعالیت از جمله روش های این کار می باشند.
برنامه ریزی
اولا با توجه به اهدافی که در مرحله قبل مشخص کردید باید چند اصل کلی را در مورد دوره خود مشخص کنید که در جهت گیری کلی ریز برنامه ها اثر گذار است. مثلا این که آیا می خواهید از کثرت کلاس ها جلوگیری کنید؟ می خواهید دوره همراه با سختی باشد یا مبنی را راحتی قرار می دهید؟
سپس وارد ریز برنامه ها می شوید. برای این کار باید خود را در فضای دوره قرار دهید و تمام مراحل دوره را در ذهن خود فرض کنید به طوری که گویا در حین دوره هستید و از این طریق طبق اهدافی که دارید تمام جزئیات دوره را با ذکر ساعت دقیق و ملاحظات دیگر در برگه ای وارد کنید مثل زمان بیدار شدن از خواب، زمان کلاس ها، زمان مباحثه ها، وقت ورزش، نماز، ادعیه، هیئت، زمان توزیع غذا و … . در تمام این مراحل واقع گرایی را مدام به خود تذکر دهید.
در این نکته باید دقت کرد که تناسب بین محتوا، قالب و مخاطب از اساسی ترین کارهای لازم است.
اجرا و نظارت بر کیفیت اجرا
هماهنگی استاد : طبق برنامه محتوایی ای که انجام شده شروع به هماهنگی استاد کنید. در این مرحله با توجه به متغیر بودن زمان هماهنگی اساتید ممکن است مجبور به تغییر جزئیات برنامه ها شوید که البته طبیعی ست ولی برای جلوگیری از به هم ریختن کامل برنامه ها باید بین اساتید اولویت بندی داشته باشید و بر طبق این اولویت بندی به هماهنگی آنها مبادرت کنید
انسجام و هماهنگی برنامه ها: برنامه های آموزشی و فرهنگی در عین حالی که می بایست از یک انسجام درونی برخوردار باشند می بایست مکمل و هم راستا باشند. گاهی اوقات عدم ارتباط این برنامه ها، موجب شکل گیری برنامه های متناقض با هم می شود. علاوه بر این برنامه ها می بایست دارای یک منطق درونی باشد به طوری که هر برنامه کامل کننده منطق برنامه قبل باشد و به صورت تارو پود در هم باشند، تا مخاطب دچار تشویش فکری نگردد.
ویژگی های اردوگاه : در مورد مکان برگزاری دوره باید به نکاتی از جمله امکانات تغذیه ای، امکانات بهداشتی، تعداد کلاس ها، سیستم سرمایشی و گرمایشی، ظرفیت نمازخانه، سیستم صوت، امکان چسباندن پوستر و … بر دیوار، شرایط محیطی از جمله آلودگی صوتی و امکاناتی مثل وسایل حمل و نقل و … که به چه میزان در دسترس می باشند بررسی شود.
تشکیلات و سازماندهی : در دوره باید تمام مسئولیت ها و مسئول آن به طور دقیق مشخص باشد و حتی اگر ممکن است بهتر است مسئولیت ها را برای هر مسئول مکتوب کنید. مثلا مسئول تدارکات، مسئول کلاس ها، مدیر داخلی، مسئول اساتید و … . این کار باعث می شود هرکس بداند چه باید بکند و اولا کاری بر زمین نماند و ثانیا یک کار را دو نفر انجام ندهند.
مدیریت بحران : تدابیری بچینید که اگر مثلا استادی نتوانست حضور پیدا کند یا به هر دلیل برنامه ای از دوره کنسل شد بتوانید برنامه جایگزین یا استاد جایگزین قرار دهید تا احساس بی برنامگی به افراد دست ندهد و شالوده دوره از هم نپاشد.
ارزش یابی
از آنجا که دوره، تربیتی –آموزشی بوده و نتایج کار و میزان موفقیت بسیار ضروری می نماید، در پایان دوره طبق معیار هایی که داشتید فرمی را تهیه ببینید که در آن هم نوعی نظر سنجی از شرکت کنندگان درمورد کلاس ها و اساتید شده باشد و هم سؤالاتی مفهومی از آنها پرسیده شده باشد که جواب به آنها حاکی از طرز فکر فرد و میزان فهم او از مطلب باشد.
در اینصورت هم به نوعی از شرکت کنندگان آزمون گرفته شده و هم حس منفی ای که نسبت به آزمون و امتحان دارند در آنها تحریک نمی شود.
با توجه به اینکه شرکت کنندگان در پایان دوره حتی نسبت به نظرسنجی هم وقت کافی را نمی گذارند نکته اجرایی قابل ملاحظه اینست که باید زمانی معین را از زمان های کلاسی به پر کردن این فرم اختصاص دهید و آنرا اجباری کنید.
گزارش کار و تحلیل ارزیابی ها
با توجه به اینکه مبنای موفقیت دوره های تربیتی آموزشی بر مهارت است و اکثرا انبوهی از تجربیات بدست آمده در دوره ها بدون اینکه ثبت شود از بین می رود ضروری ست که بر اساس ارزیابی هایی که انجام شده و تجربیاتی که در حین دوره بدست آمده در نهایت مسئولین دوره گزارش کاری جامع را از دوره تهیه ببینند که در نتیجه آن بعد از برگزاری هر مرحله دوره نواقص قبلی بر طرف شده و دوره بعدی با کیفیت بهتری برگزار شود.
مباحثه
اجتماع چند مربی و بحث کردن بر روی موضوع معین به منظور رفع خلأ ها و نقاط ابهام آن.
| نام قالب | اهداف |
| مباحثه | 1. دخیل کردن تمام اعضاء در یادگیری |
| 2. به تفکر واداشتن افراد | |
| 3. تعمیق در فهم مطلب | |
| 4. ایجاد مهارت های حل مسأله و انتقاد به نظر مخالف | |
| 5. افزایش مهارتهای ارتباط اجتماعی | |
| 6. واقعی کردن آموخته ها | |
| 7. ایجاد علاقه برای آموختن | |
| 8. آشنا کردن اعضاء با نگاه های مختلف به یک موضوع |
در روش مباحثه به جای روشی مثل سخنرانی که استاد محور است، اعضاء در محیطی فعال قرار می گیرند که در آن صرفا شنونده نیستند و به بیان نظریات خود و دفاع از آن و نقد نظریات دیگران می پردازند یعنی بیشتر دخیل در سیر مباحث اند که این امر کمک شایانی در توجه افراد به موضوع و از طرفی یادگیری بیشتر آنها و تفکر خلاقانه داشتن آنها می کند. هدف ساختار مباحثه بر خلاف سایر ساختار ها، انباشتن ذهن مخاطبان از مطالب گوناگون نیست بلکه ترغیب ذهن آنها به خلق افکار بدیع و نو است.
در مباحثه با طرح نظرات مختلف و سؤالات گوناگون و نقد نظرات، به نوعی بیان نظرات واقع گرایانه تر می شود و از حالت نظری صرف خارج می شود.
از آنجا که در مباحثه اعضاء نظرات خود را بیان کرده و باید از آنها دفاع کنند شرکت کنندگان در بحث علاقه بیشتری به آموختن چیزهایی که نمی دانند پیدا می کنند تا در بحث ها بتوانند از نظرات خود دفاع کنند.
همایش
اجتماعی ست از متخصصین و اساتید و صاحب نظران در موضوعی علمی ، جهت تبادل افکار، در اختیار قرار دادن تجربیات، آگاهی از آخرین دستاورد های علمی، پژوهشی، فرهنگی و تصمیم گیری در مورد مسائل بزرگ و کوچک در آن موضوع.
| نام قالب | اهداف | مخاطب |
| همایش | 1. بحث و مشورت و تبادل نظر پیرامون موضوعی تخصصی | متخصصین و افرادی که مقدماتی از موضوع را در حدی تفصیلی تر می دانند |
| 2. تجمیع نظرات در مورد موضوع واحد | ||
| 3. وحدت و همسویی مراکز علمی | ||
| 4. گسترش فعالیت های پژوهشی |
همایش از حیثیت های مختلف دیگری هم قابل تقسیم بندی ست که به دلیل وضوح و بعضا ناکارآمدی در کار ما از ذکر آنها خود داری می کنیم. از جمله اینها ست: همایش های کاملا تخصصی و نیمه تخصصی و عمومی.
